Inhimillisen toiminnan seurauksena ympäristön kemikaalikuormitus on jatkuvasti lisääntynyt. Yhteiskuntamme hyötyy tuotetuista kemikaaleista mutta orgaaniset yhdisteet tai metallit väärässä paikassa väärään aikaan liian suurina pitoisuuksina aiheuttavat ympäristö- ja terveysvaikutuksia. Hyvänä esimerkkinä tästä ovat ampumarata-alueet, missä maaperän korkeat metallijäämät muodostavat vakavan ympäristöriskin. Lyijyn luontainen pitoisuus maassa on 2-200mg/kg (keskimäärin 17 mg/kg), mutta saastuneilla alueilla lyijypitoisuus voi olla tuhansia milligrammoja kilossa. Lyijysaastuneen maan kunnostustarpeen rajaksi on Suomessa asetettu 300 mg/kg ja rajoittamattoman maankäytön rajaksi 60mg/kg. Tämän tutkimushankkeen tavoitteena oli selvittää ampumarata-alueiden metallikuormituksen haitallisuutta ja siihen liittyviä tekijöitä kuten biosaatavuutta kolmella eri ampumarata-alueella. Pilaantuneita ympäristöjä edustivat Hälvälän vanha ampumarata sekä Praton käytössä oleva ja Pisan käytöstä poistettu ampumarata-alue Tosacanassa, Italiassa. Tutkimuksessa selvitettiin kemiallisin analyysein maaperän eri kerrosten haitallisten metallien pitoisuustasot (kuva 1)sekä saastuneen maaperän haitallisuus toksisuustestien avulla. Perusta kansainväliselle vertailulle on se, että maaperä poikkeavat toisistaan täydellisesti Suomen ja Italian välillä tarjoten mielenkiintoisen vastinparin erityisesti metallien, erityisesti lyijyn biosaatavuuden tarkastelulle. Maissa, joiden pH on korkea ja/tai orgaanisen aineen pitoisuus suuri, lyijy-yhdisteet ovat suurimmaksi osaksi liukenemattomassa muodossa ja pysyvät lähinnä haulien pinnalla tai maan ylemmissä kerroksissa, mutta happamissa hiekkamaissa ne ovat liukoisessa muodossa ja saattavat kulkeutua alempiin maakerroksiin. Kyseiset ampumarata-alueet poikkeavat toisistaan erityisesti orgaanisen aineksen määrän ja laadun sekä osin siitä johtuen (humus) myös happamuuden suhteen. Tulosten perusteella lyijy akkumuloituu helpolla elimistöön mutta vaatii varsin korkean kudospitoisuustason vaikuttaakseen. Arseeni puolestaan on heikosti bioakkumuloituvaa. Kokonaisuutena kenttäolosuhteissa kemiallinen analytiikka antaa luotettavamman kuvan maaperän pilaantumisesta kuin ekotoksikologiset testit. Sopivien testien kehittäminen vaatii lisätutkimuksia. Tuloksilla on kuitenkin ympäristösuojelullista merkitystä, koska pystyimme määrittämään ekologista riskinarviointia hyödyttäviä tunnuslukuja eli ympäristön tai eliön pitoisuustasoja, jotka aiheuttavat tai ovat aiheuttamatta biologisia vaikutuksia.
Vastaava tutkija
Penttinen Olli-Pekka, Helsingin yliopisto, Ympäristöekologian laitos Yhteistyötahot
Laboratori Archa S.r.l via di Marmiceto, 6/C 56014 Ospedaletto (PI)
Hankkeen kesto 2005 -
Asiasanat
ampumaradat, lyijy, ekotoksikologia, kemometria, maaperän pilaantuminen, metallitoksisuus
Hankkeen vaihe: päättynyt
HUOM! Tämä tutkimushankekuvaus on tuotettu Hankehaaviin Helsingin yliopiston TUHTI-tutkimustietojärjestelmästä, jota ei enää ylläpidetä. Tarkista ajantaiset tutkimushanketiedot Helsingin yliopiston TUHAT-järjestelmästä.
|